Wilde planten in Nederland en België

Sporkehout - Frangula alnus

Frysk-Byspilehout, Sprakelhout

English-Alder Buckthorn

Français-Bourdaine

Deutsch-Faulbaum

Synoniemen-Rhamnus frangula, Vuilboom

Familie-Rhamnaceae (Wegedoornfamilie)

Naamgeving (Etymologie)-Rhamnus is het afgeleid van het Oud-Griekse rhamnos (doornstruik). Frangula betekent breekbaar of broos, naar de vele gemakkelijk breekbare takjes (denk aan ons woord fragiel). Sporkehout is een verbastering van sprokkelhout. De naam Vuilboom is vanwege de laxerende (vuil afdrijvende) werking van bessen en bast.

Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Levensduur-Overblijvend.

Plantvorm-Fanerofyt.

Hoofdbloei-Mei t/m september.

Afmeting-1,5-3, maar soms tot 5 meter.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Olivier Pichard - cc by-sa 3.0

Stam-Het hout is geel. De bast is donker paarsbruin.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Yoan Martin - cc by-sa 2.0 fr

Takken-De zijtakken staan verspreid. Takken zonder dorens. De winterknoppen zijn kaal.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Bladeren-De verspreidstaande bladeren hebben een korte steel. Ze zijn glanzend groen. De jonge bladeren zijn aan de onderkant behaard. De bladeren hebben zeven tot negen paar nerven, een gave rand en zijn eirond tot elliptisch met een toegespitste top en een wigvormige voet. De grootste breedte zit meestal iets boven het midden. Ze zijn 2-5 cm lang. De bladknoppen hebben geen knopschub.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl

Bloemen-Tweeslachtig. De vijftallige bloemen vormen armbloemige kluwens, met één tot tien bloemen, in de oksels van de bovenste bladeren van de jongere takken. De bloemen worden ongeveer 5 mm groot. Ze zijn groenig en van binnen geelgroen-witachtig. Elke bloem heeft vijf meeldraden en één (niet gedeelde) stijl met stempel.


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


kuleuven-kulak.be/bioweb

Vruchten en zaden-De giftige steenvruchten zijn 0,6-1 cm groot. Eerst zijn ze lichtgroen, later worden ze helderrood en tenslotte zwart. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.


Frank Vincentz - cc by-sa 3.0


2001-2024 Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl


Steve Hurst - USDA-NRCS PLANTS Database


©2006 Digital Plant Atlas - cc by-nc-sa 3.0 nl

Biotoop

Bodem-Zonnige of licht beschaduwde plaatsen op op vochtige tot natte, maar soms wat drogere, voedselarme, meestal zwak zure tot zure grond. Vaak op plekken met enige ophoping van ruwe humus, maar soms op vrij droge, open zandgrond (zand, leem en veen).

Groeiplaatsen-Loofbossen, moerasbossen, bosranden, struwelen, heggen, kreupelhout, kapvlakten, heide, duinen, laagveenmoerassen, niet meer gemaaid veenmosrietland en spoorbermen.

Verspreiding

Wereld-Europa, Noordwest-Afrika en Centraal-Azië..

Nederland-Inheems. Algemeen.

Vlaanderen-Inheems. Algemeen.

Wallonië-Inheems. Vrij algemeen.

Toepassingen

Sporkehout is een langdurig bloeiende drachtplant voor bijen en levert daarnaast ook lange, dunne, rechte twijgen die als spijlen voor bijenkorven te gebruiken zijn. Hierop slaat de Friese naam 'byspilehout'. Het hout van deze struik bevat weinig anorganisch materiaal en levert daardoor een goede houtskool, bruikbaar als tekenkool. De (verpulverde) houtskool werd veel gebruikt als grondstof voor buskruit en voor het maken van lonten, omdat het gelijkmatig en langzaam opbrandt. Tot na de Tweede Wereldoorlog is het hiervoor gebruikt. Verse bessen en schors veroorzaken braken, maar een uit de gedroogde bast gemaakt laxeermiddel kan veilig worden ingenomen. Aan deze eigenschap dankt hij zijn tweede Nederlandse naam, Vuilboom. Uit de schors maakt men natuurlijke gele of bruine kleurstoffen, terwijl de vruchten groene of blauwgrijze kleurstoffen opleveren. Slagers maakten van het harde, gemakkelijk scherp te maken hout vleespennen en men kapt nog wel bomen voor het maken van bonenstaken.

2001-2024 Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl