Knoopkruid - Centaurea jacea

Synoniemen: Centaurea pratensis, Centaurea nigra, Centaurea debeauxii, Centaurea microptilon, Centaurea angustifolia, Gewoon knoopkruid, Echt knoopkruid

Naamgeving (Etymologie): Centaurea komt uit de Griekse mythologie en is genoemd naar de kruidkundige Centaur (half mens, half paard) Chiron. Jacea komt van het Latijnse jaceo (neerliggen).

Ondersoorten: Knoopkruid is een variabele soort die door sommige flora's in ondersoorten of soorten worden verdeeld, waaronder bijv. Zwart knoopkruid (Centaurea nigra of Centaurea jacea subsp. nigra).

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Stengels: De rechtopstaande of soms opstijgende, dof donkergroene, geribde stengels zijn dun, maar onder de hoofdjes verdikt. Ze kunnen al of niet vertakt zij. Ze zijn kaal of spinragachtig behaard en vormen zeer korte uitlopers.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bladeren: De bladen zijn kaal tot spinragachtig behaard. Ze varieren van lijnvormig, langwerpig tot eirond of scheef ruitvormig. Ze kunnen een vrijwel gave rand heben, maar ook kunnen ze bochtig veervormig zijn gespleten. De rozetbladen zijn breder dan de verspreidstaande stengelbladen.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bloemen: Tweeslachtig. De allenstaande, 2-6 cm grote bloemhoofdjes zijn roodpaars of heel soms wit. Ze groeien aan het eind van de stengels. Er zijn geen lintbloemen, alleen buisvormige bloemen. De randbloemen zijn soms groter en stralend, maar deze ontbreken ook vaak. De omwindselbladen hebben een bruin tot bijna zwart aanhangsel, dat door een vernauwing van de rest van het omwindselblad is afgescheiden. Het kan gaafrandig, onregelmatig ingescheurd of diep en regelmatig kamvormig ingesneden zijn. Op de bloemhoofdjesbodem staan stroschubben.
Zwart knoopkruid: Het aanhangsel van de omwindselbladen is zwart tot donkerbruin en regelmatig veervormig gedeeld met tanden (2,5-6 mm lang). Het omwindsel is onegveer bolvormig en (5-)8-16 mm breed. Meestal zijn er geen stralende randbloemen.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Vruchten: Een eenzadige dopvrucht of nootje. De zaden kunnen al of niet vruchtpluis van borstelharen hebben. De zaden zijn zeer kortlevend (korter dan één jaar). Tweezaadlobbig.
Zwart knoopkruid: Het 0,2-3,4 mm lange pappus is vrijwel altijd aanwezig.

Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL	Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL
©2006 Digital Plant Atlas - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Bodem: Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen op droge tot matig vochtige, matig voedselarme tot matig voedselrijke, weinig of niet bemeste, zwak zure tot kalkrijke grond (leem, mergel, lichte klei en humusrijk of lemig zand).
Vruchten:

Groeiplaatsen: Grasland (bergweiden, vrij schraal grasland en kalkgrasland), bermen, zeeduinen (duingrasland), dijken, grazige ruigten, iets ruderale plaatsen, langs spoorwegen (spoorbermen), braakliggende grond, klippen en bosranden.

Wereld: Europa behalve in de zuidelijkste delen en zeer zeldzaam in West- en Midden-Azië. Ingeburgerd in Noord-Amerika, Argentinië en Nieuw-Zeeland.

Oude illustraties (Klik op een afbeelding om te vergroten).

Flora Batava, deel 1, Jan Kops (1800)	Flora Batava, deel 18, Jan Kops en F.W. van Eeden (1889)
Flora Batava, deel 19, Jan Kops en F.W. van Eeden (1893)	Iacea nigra Cruijdeboek, deel 1, Rembert Dodoens. Gheslacht, onderscheet, fatsoen, naemen, cracht ende werckinghe (1554)
Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz, Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé (1885-1905)	Flora regni borussici, deel 8, A.G. Dietrich (1840)
Knoopkruid - Zwart knoopkruid Flora Danica, Georg Christian Oeder e.a. (1761-1883)	Zwart knoopkruid Bilder ur Nordens Flora, Carl Axel Magnus Lindman (1917-1926)
Atlas des plantes de France, deel 2, Amédée Masclef (1890)	Grandes Heures Anne de Bretagne, Jean (Jehan) Bourdichon (1503-1508)
Jacea nigra flore purpureo - Jacea nigra flore albo Hortus Eystettensis, deel 2, Bessler, Basilius (1620)	Jacea nigra vulgaris Plantarum seu stirpium icones, deel 1, M. de Lobel (1581)
Knoopkruid Deutschlands flora, deel 1, J. Sturm, J.W. Sturm (1796-1798)	Zwart knoopkruid Deutschlands Flora in Abbildungen, Jacob Sturm und Johann Georg Sturm
Knoopkruid - Zwart knoopkruid Iconographia botanica seu plantae criticae, H.G.L. Reichenbach (1823-1832)	Zwart knoopkruid Botanischer Bilderatlas nach dem natürlichem Pflanzensystem, K. Hoffmann, E. Dennert (1911)
Knoopkruid - Zwart knoopkruid La flore et la pomone francaises, deel 3, J.H. Jaume Saint-Hilaire (1830)	Flora Parisiensis, deel 1, P. Bulliard (1776-1781)
Knoopkruid - Zwart knoopkruid - Zwart knoopkruid English Botany, or Coloured Figures of British Plants, deel 5, J.E. Sowerby (1866)	Zwart knoopkruid British entomology, deel 8, J. Curtis (1823-1840)

	Wilde planten in Nederland en België