|
|
Wilde planten in Nederland en België |
|
|
Betonie - Betonica officinalis |
Frysk
English-Betony
Français-Bétoine
Deutsch-Betonie
Synoniemen-Stachys officinalis
Familie-Lamiaceae (Lipbloemenfamilie)
Naamgeving (Etymologie)-Stachys betekent aar, naar de aarvormige bloeiwijze en officinalis komt van het Latijnse officium (werkplaats, in plantkundig/medische verband is dat de apotheek). Officinalis betekent dus in gebruik in de apotheek / geneeskrachtig. Betonie komt van Betonica (een geneeskrachtige plant in de oudheid).
Beschrijving (Klik op een afbeelding om te vergroten).
Levensduur-Overblijvend.
Plantvorm-Hemikryptofyt.
Hoofdbloei-Juni t/m september.
Afmeting-30-90 cm.
|
|
|
|
|
|
Wortels-Een wortelstok.
|
|
|
|
|
|
Stengels-De rechtopstaande, vierkantige en niet vertakte stengels zijn kort en zacht behaard, met opvallend lange stengelleden en met een iets verhoute voet. Aan een stengel groeien slechts één tot drie bladparen.
|
|
|
|
|
|
Bladeren-De glanzend donkergroene, 3-10 cm lange wortel- en stengelbladen zijn langwerpig-eirond met een min of meer afgeronde top, een regelmatig en diep gekartelde rand (stomp tot vrij spits) en een hartvormige voet. De bladrozetten verwelken niet. De onderste bladen zijn lang gesteeld, de bovenste kort gesteeld tot zittend. Alle bladen zijn behaard en netvormig gerimpeld. De meeste bladen vormen het wortelrozet. Niet elk bladrozet vormt een bloeistengel. De drie of soms maar twee paar stengelbladen staan kruisgewijs tegenover elkaar. Deze bladen zijn smaller dan de rozetbladen.
|
|
|
|
|
|
Bloemen-Tweeslachtig. De schijnkransen staan in de oksels van heel kleine, lancetvormige schutbladen en zijn opeengedrongen tot een vrij korte, langwerpige, dichte, rolronde bloeiwijze (een schijnaar, die soms onderaan is onderbroken) aan de stengeltop. De bloemen zijn roodpaars of bleekroze, zeer zelden wit en 1,2-1,8 cm, ruim twee keer zo lang als de kelk. De bovenlip is tamelijk recht en weinig gewelfd, de onderlip is ongeveer even lang. De vergroeide kelk heeft vijf borstelig genaalde tanden, die ongeveer even lang zijn als de kelkbuis. De bloemkroon is ruim twee keer zo lang als de kelk. Het vruchtbeginsel is bovenstandig. Per bloem zijn er vier meeldraden, één stijl en twee stempels.
|
|
|
|
|
|
Vruchten en zaden-Glanzende, bruine splitvruchtjes met vier zaden. De zaden zijn kortlevend (1-5 jaar). Tweezaadlobbig.
|
|
|
|
|
|
|
| |
Biotoop
Bodem-Zonnige plaatsen op matig droge tot matig vochtige, matig voedselarme, niet of weinig bemeste, humeuze, zwak zure tot basische, meestal kalkrijke grond (leem, zand, zavel, mergel en stenige plaatsen).
Groeiplaatsen-Bosranden, onbemest grasland, hooiland, kalkgrasland, grazige hellingen, bermen en langs holle wegen.
Verspreiding
Wereld-Gematigde streken in West-Azië (o.a. in de Kaukasus), Noord-Afrika en Europa.
Nederland-Inheems. Zeldzaam.
Vlaanderen-Inheems. Zeldzaam.
Wallonië-Inheems. Vrij algemeen.
Toepassingen
Medicinaal-In de Griekse en Romeinse oudheid werd de Betonie veel als braakmiddel en bij het stelpen van bloed toegepast. In de Middeleeuwen werd de plant gebruikt bij bezweringen en tegen hoofdpijn. Tegenwoordig worden de in de plant voorkomende werkzame stoffen gebruikt bij aandoeningen van de luchtwegen, diarree en blaasontsteking.
Verfplant-Betonie werd vroeger ook gebruikt om wollen stoffen een bruine kleur te geven.
Vermeerderen-Zaaien.
2001-2024 Klaas Dijkstra - cc by-nc-sa 3.0 nl